Oleh Prof Madya Ir Ts Dr Saifulnizan Jamian, Ts Inv Mahmod Abd Hakim Mohamad

Hari Malaysia yang disambut pada 16 September setiap tahun bukan sekadar memperingati penyatuan Semenanjung Tanah Melayu, Sabah, Sarawak dan Singapura pada tahun 1963, tetapi menjadi lambang keutuhan sebuah negara yang dibina atas semangat kebersamaan.

Dalam konteks Malaysia yang terdiri daripada lebih 300 etnik dan sub-etnik, perpaduan bukan hanya satu cita-cita nasional, tetapi satu keperluan asas untuk menjamin kestabilan, kemakmuran dan kelangsungan negara.

Rukun Negara sebagai panduan perpaduan

Selepas peristiwa 13 Mei 1969, kerajaan Malaysia memperkenalkan Rukun Negara sebagai satu ideologi nasional untuk menyatukan rakyat yang berbilang kaum dan agama.

Lima prinsip yang terkandung dalam Rukun Negara: Kepercayaan kepada Tuhan, Kesetiaan kepada Raja dan Negara, Keluhuran Perlembagaan, Kedaulatan Undang-undang dan Kesopanan dan Kesusilaan dibentuk secara teliti untuk mencerminkan keseimbangan antara nilai spiritual, politik, undang-undang dan sosial.

Susunan prinsip ini bukanlah rawak. Ia bermula dengan kepercayaan kepada Tuhan sebagai asas moral dan spiritual, diikuti dengan prinsip kenegaraan dan perundangan yang menjamin keadilan dan kestabilan, dan diakhiri dengan nilai sosial yang membentuk hubungan antara rakyat.

Bilangan lima ini melambangkan kesepaduan nilai yang saling melengkapi dan menjadi teras kepada pembentukan masyarakat Malaysia yang harmoni.

Dengan menerima dan menghayati kelima-lima prinsip ini, kita secara langsung menolak segala bentuk amalan yang bertentangan dengannya.

Fahaman ekstremisme agama, sikap derhaka kepada institusi diraja, rasuah, penyelewengan, ujaran kebencian dan budaya fitnah adalah antara contoh nyata yang bercanggah dengan semangat Rukun Negara.

Menolak prinsip-prinsip ini bermakna menolak perpaduan itu sendiri.

Kepelbagaian Negeri dan Etnik: Asas Perpaduan Malaysia

Malaysia terdiri daripada 13 negeri dan 3 wilayah persekutuan, masing-masing membawa identiti budaya, sejarah dan warisan yang tersendiri.

Dari Perlis yang kecil dan tenang hingga ke Sabah dan Sarawak yang luas dan kaya dengan kepelbagaian etnik, setiap wilayah menyumbang kepada mozek perpaduan negara.

Menurut Jabatan Perangkaan Malaysia (DOSM), penduduk Malaysia pada tahun 2025 dianggarkan berjumlah 34.2 juta orang, dengan komposisi etnik utama terdiri daripada Melayu (52.5%), Bumiputera lain (11.0%), Cina (20.0%), India (5.9%) dan lain-lain.

Sabah sahaja mempunyai lebih 32 kumpulan etnik, manakala Sarawak pula terdiri daripada lebih 27 kumpulan etnik, termasuk Iban, Bidayuh, Melanau dan Orang Ulu.

Kepelbagaian ini menjadikan Malaysia antara negara paling majmuk di dunia.

Walaupun berbeza dari segi latar belakang, semua negeri bersatu di bawah satu bendera, satu lagu kebangsaan dan satu perlembagaan.

Perpaduan ini bukan sekadar retorik, tetapi diperkukuh melalui sistem pendidikan kebangsaan yang menyemai nilai bersama, aktiviti kebudayaan dan sukan yang merapatkan jurang sosial, serta dasar pembangunan yang inklusif dan menyeluruh.

Kajian Indeks Perpaduan Nasional menunjukkan bahawa tahap interaksi antara kaum di kawasan bandar adalah lebih tinggi berbanding luar bandar, menandakan kepentingan ruang sosial yang terbuka dan inklusif dalam membina hubungan antara etnik.

Keunikan perpaduan Malaysia bukan sahaja terletak pada struktur pentadbiran dan perundangan, tetapi juga dalam kehidupan seharian rakyat.

Makanan seperti nasi lemak, roti canai, laksa Sarawak dan hinava bukan sekadar hidangan, tetapi lambang perkongsian budaya yang saling melengkapi.

Bahasa Melayu berfungsi sebagai lingua franca yang menyatukan rakyat, namun rakyat Malaysia turut fasih dalam pelbagai bahasa lain seperti Mandarin, Tamil, Iban, Kadazan dan Inggeris, menjadikan komunikasi antara kaum lebih terbuka dan dinamik.

Perayaan-perayaan besar seperti Hari Raya Aidilfitri, Tahun Baru Cina, Deepavali, Gawai dan Kaamatan diraikan secara bersama oleh rakyat pelbagai kaum, menandakan bukan sekadar toleransi, tetapi penghargaan terhadap kepelbagaian.

Tradisi kunjung-mengunjung, rumah terbuka dan sambutan bersama telah menjadi budaya nasional yang memperkukuh hubungan antara komuniti.

Kajian oleh Institut Kajian dan Latihan Integrasi Nasional (IKLIN) menunjukkan bahawa penerimaan terhadap budaya lain berada pada tahap yang baik, namun jurang persepsi antara kaum masih wujud dan perlu ditangani melalui pendidikan, dialog dan dasar yang inklusif.

Perpaduan antara negeri dan etnik ini adalah bukti bahawa Malaysia bukan sahaja bersatu dalam struktur fizikal, tetapi juga dalam semangat kebersamaan yang merentasi sempadan geografi dan budaya.

Perpaduan ini bukan hasil keseragaman, tetapi lahir daripada penghargaan terhadap perbezaan.

Inilah keunikan Malaysia, sebuah negara yang tidak menuntut rakyatnya menjadi sama, tetapi menggalakkan mereka untuk saling memahami, menghormati dan menyumbang kepada kesejahteraan bersama.

Peranan rakyat dalam mempertahankan perpaduan

Setiap rakyat Malaysia mempunyai tanggungjawab untuk mempertahankan perpaduan negara.

Ini boleh dilakukan dengan mengamalkan nilai-nilai Rukun Negara dalam kehidupan seharian, menolak politik perkauman dan ujaran kebencian, serta menghormati adat dan kepercayaan kaum lain.

Rakyat juga perlu menyokong dasar-dasar yang inklusif dan mendidik generasi muda tentang sejarah serta kepentingan perpaduan.

Dalam usaha mempertahankan perpaduan, marilah kita menyeru semua rakyat untuk sentiasa memberikan yang terbaik dalam setiap tindakan, bukan semata-mata menjadi yang terbaik.

Menjadi yang terbaik sering kali berfokus kepada pencapaian peribadi dan kedudukan, manakala memberikan yang terbaik menuntut keikhlasan, usaha berterusan dan kesediaan untuk menyumbang kepada kebaikan bersama.

Dalam konteks perpaduan, memberikan yang terbaik bermakna kita sanggup berkorban ego, membuka ruang dialog dan bertindak demi keharmonian masyarakat.

Perpaduan sebagai asas pembangunan negara

Perpaduan bukan sekadar isu sosial, tetapi juga kunci kepada kemajuan ekonomi dan kestabilan politik negara.

Menurut laporan Dewan Masyarakat, keharmonian masyarakat majmuk di Malaysia telah menarik semula minat pelabur asing untuk melabur di negara ini, selepas ketegangan politik yang menyebabkan pelaburan ditarik keluar pada tahun-tahun sebelumnya.

Perpaduan juga menjadi faktor utama dalam menarik pelancong asing, yang menyumbang kepada sektor ekonomi melalui budaya unik dan kepelbagaian adat resam.

Perdana Menteri Malaysia ke-10 turut menegaskan bahawa mereka yang cuba memecahbelahkan rakyat berasaskan kaum, wilayah atau agama mesti dihalang dengan tegas kerana tindakan itu hanya akan meruntuhkan masa depan negara.

Dalam dunia yang semakin mencabar, perpaduan menjadi benteng pertahanan terbaik dalam menghadapi pengaruh luar, manipulasi politik dan ancaman terhadap keselamatan negara.

Cabaran mendepani semangat Hari Malaysia

Cabaran dalam menjadikan perpaduan sebagai teras kemerdekaan amat ketara dalam konteks Malaysia yang berbilang kaum, agama dan budaya.

Kepelbagaian yang menjadi kekuatan negara ini juga berpotensi menimbulkan jurang perbezaan dalam persefahaman, cara hidup, serta keutamaan masyarakat.

Polarisasi politik dan sosial yang berasaskan sentimen sempit, ditambah pula dengan isu ketidakseimbangan pembangunan antara Semenanjung, Sabah dan Sarawak, menimbulkan cabaran untuk menanamkan rasa adil, inklusif dan kebersamaan.

Selain itu, generasi muda yang terdedah kepada pengaruh global juga berdepan cabaran dalam menghayati sejarah dan nilai kemerdekaan sebagai sebahagian daripada identiti nasional mereka.

Pada era digital pula, media sosial sering menjadi ruang penyebaran ujaran kebencian dan fitnah yang boleh mencetuskan salah faham serta menggugat keharmonian masyarakat.

Persepsi negatif, stereotaip kaum dan prejudis wilayah yang masih wujud menambahkan lagi cabaran untuk membina jati diri bangsa yang kukuh.

Justeru, Hari Malaysia 16 September bukan sekadar peringatan sejarah penyatuan negara, tetapi wadah penting untuk menyemai semangat saling menghormati, memperkukuh toleransi dan memperteguh nilai kebersamaan.

Hanya dengan usaha berterusan ini perpaduan dapat benar-benar menjadi teras kemerdekaan dan asas kekuatan negara.

Sempena Hari Malaysia, marilah kita memperbaharui ikrar untuk terus bersatu, menghargai kepelbagaian dan membina masa depan yang lebih gemilang bersama.

Perpaduan bukan warisan yang kekal tanpa usaha; ia perlu disemai, dipupuk dan dipertahankan secara berterusan oleh semua lapisan masyarakat.

Dengan semangat Rukun Negara dan tekad untuk memberikan yang terbaik, Malaysia akan terus berdiri teguh sebagai sebuah negara yang bersatu dalam kepelbagaian.

-- BERNAMA

Prof Madya Ir Ts Dr Saifulnizan Jamian ialah Ketua Jabatan, Jabatan Kejuruteraan Mekanikal, Fakulti Kejuruteraan Mekanikal Dan Pembuatan, Universiti Tun Hussein Onn Malaysia (UTHM) dan Ts Inv Mahmod Abd Hakim Mohamad ialah Pensyarah Kanan, Jabatan Kejuruteraan Mekanikal, Pusat Pengajian Diploma, Universiti Tun Hussein Onn Malaysia (UTHM)