Sistem JICA Berpotensi Tangani Banjir - Pakar

Sekalipun kerajaan telah melaksanakan pelbagai langkah bagi menangani masalah banjir di negara ini, impak bencana alam itu masih besar dan melibatkan kerugian ratusan ribu ringgit selain mengorbankan nyawa.

Artikel terakhir daripada laporan tiga bahagian isu banjir ini membincangkan potensi sistem mitigasi banjir yang dilaksanakan oleh Agensi Kerjasama Antarabangsa Jepun (JICA) sebagai sebahagian daripada usaha mengatasi bencana itu di negara ini.

Dalam Rancangan Malaysia ke-12, iaitu bagi tempoh 2021-2025, kerajaan memperuntukkan sebanyak RM950 juta kepada Jabatan Pengairan dan Saliran untuk memulihara sungai  dan kegunaan ketika kecemasan luar jangka yang berkaitan dengan banjir.

Daripada jumlah itu, RM410 juta adalah untuk memulihara sungai bagi mengurangkan risiko banjir sementara bakinya diperuntukkan, antaranya kepada kerja-kerja membaik pulih struktur yang rosak akibat banjir di seluruh negara.

Jumlah itu tidak  termasuk peruntukan lain yang dikeluarkan oleh kerajaan dalam menangani masalah banjir di negara ini seperti pelaksanaan projek tebatan banjir di kawasan berisiko. 

Pakar menganggarkan perbelanjaan berkaitan pengurusan banjir akan terus meningkat dalam tempoh beberapa tahun akan datang, kerana perubahan iklim yang dialami oleh dunia sekarang dijangka memburukkan lagi musibah bencana alam termasuk banjir. 

Sehubungan itu, mereka mengesyorkan agar pihak berwajib menjalankan kajian dengan lebih kerap bagi meneliti perubahan cuaca dan seterusnya membantu negara bersedia mendepani bencana alam yang lebih buruk pada masa akan datang. 

PERUBAHAN IKLIM

Ahli Tetap Institut Sains Samudera dan Bumi, Universiti Malaya Prof Emeritus Datuk Dr Azizan Abu Samah berkata agak sukar untuk menjangkakan situasi banjir yang berlaku semasa Monsun Timur Laut kerana ada faktor lain yang mempengaruhi jumlah taburan hujan.

"Selalunya jaluran hujan lebat semasa awal Monsun Timur Laut ialah di pesisir pantai timur dan selatan Thailand. Jadi, setiap tahun semasa Monsun Timur Laut akan terjadi banjir sama ada di pantai timur atau selatan Thailand.

pic-2

"Sama ada keadaan banjir itu teruk atau tidak dipengaruhi oleh angin luruan monsun. Lagi kencang angin luruan, lagi banyak hujan (yang dibawa) dan (keadaan) bertambah buruk sekiranya pada masa sama berlaku air pasang besar,”  jelasnya ketika dihubungi.

Oleh itu kata beliau, amat penting dijalankan kajian dari semasa ke semasa bagi meneliti trend dan corak cuaca, terutamanya kerana dunia sedang mengalami perubahan iklim.

Sementara itu, pakar iklim Prof Dr Fredolin Tangang berkata dalam keadaaan krisis iklim yang semakin meruncing, kerajaan perlu memikirkan kaedah untuk meningkatkan daya tahan negara terhadap impak perubahan iklim seperti banjir dan kemarau,

"Kalaupun kita boleh ramal lebih awal, bila kejadian berlaku tetap mengakibatkan kerugian mencecah bilion ringgit. Justeru, perlu difikirkan bagaimana kita hendak beradaptasi kerana krisis iklim dijangka lebih buruk dalam tempoh beberapa dekad lagi,” katanya kepada Bernama.

Fredolin yang pernah mengetuai Jabatan Sains Bumi dan Alam Sekitar di Fakulti Sains dan Teknologi, Universiti Kebangsaan Malaysia, turut menegaskan peri pentingnya komitmen pihak berwajib dalam memastikan pembangunan lestari dan tidak meningkatkan keterdedahan negara kepada bencana iklim.

"Kita boleh memberi perhatian kepada usaha adaptasi iklim bersepadu, tetapi bolehkah kita memastikan pembangunan akan datang lebih mampan dan tidak meningkatkan pendedahan kepada bencana iklim? Kita berdepan bukan sahaja cuaca ekstrem seperti hujan lebat, banjir, kemarau serta gelombang haba, tetapi juga kenaikan aras laut yang boleh menenggelamkan kawasan rendah di Malaysia dan menjadi ancaman kepada kawasan pertanian," katanya.

Mengulas lanjut, Fredolin berkata Malaysia perlu melihat kembali sama ada projek mitigasi banjir yang dilaksanakan sebelum ini mampu menangani keamatan hujan lebih tinggi sekarang yang disebabkan oleh perubahan iklim.

POTENSI SISTEM JICA

Menurut pakar, sistem pengurusan banjir Jepun adalah antara yang terbaik di dunia dan Malaysia boleh meneliti untuk menerima guna pendekatan serupa.

Sistem pengurusan banjir yang dibangunkan oleh Agensi Kerjasama Antarabangsa Jepun (JICA) itu bersandarkan pendekatan bersepadu merangkumi infrastruktur, teknologi, pendidikan dan kolaborasi pelbagai pihak. 

Mengulas lanjut sistem pengurusan banjir JICA, pakar tadbir urus alam sekitar dan sains kelestarian Prof Madya Dr Haliza Abdul Rahman daripada Universiti Putra Malaysia berkata JICA menggunakan pendekatan Multi-Layered Flood Management yang melibatkan tiga komponen utama, iaitu pencegahan struktur; pencegahan bukan struktur dan pelan pemulihan segera selepas banjir.

pic-3

“Pencegahan struktur melibatkan antaranya pembinaan empangan, terusan banjir serta kawasan takungan, manakala pencegahan bukan struktur pula meliputi sistem amaran awal, peta risiko banjir serta pendidikan awam, sementara pelan pemulihan segera selepas banjir merangkumi bantuan kepada komuniti.

"Kita boleh lihat projek Sungai Arakawa di Tokyo apabila sebuah terusan besar dibina untuk mengalihkan air dari Sungai Arakawa ke kawasan lain bagi mengelakkan banjir bandar. Terowong bawah tanah sepanjang 6.3 kilometer itu mampu menampung aliran air hingga 200,000 meter padu sesaat atau 720 juta meter padu per jam dan kesannya tiada banjir besar di Tokyo dalam tempoh 30 tahun terakhir meskipun berdepan hujan lebat," katanya kepada Bernama.

Beliau berkata antara sebab  Malaysia memerlukan sistem seperti yang dibangunkan oleh JICA ialah kekerapan dan tahap impak bencana itu ke atas masyarakat dan negara. 

“Lebih-lebih lagi perubahan iklim yang meningkatkan taburan hujan, sekali gus meningkatkan risiko banjir kilat dan banjir besar. Impak bencana semakin besar disebabkan kurangnya infrastruktur saliran bersepadu, kerana sistem sedia ada ini masih bergantung pada infrastruktur lama yang tidak lagi mampu membendung jumlah air hujan yang luar biasa sekarang,” jelasnya.

Senada, Felow Kanan Pusat Pelestarian Alam Sekitar dan Sekuriti Air, Universiti Teknologi Malaysia Skudai Prof Dr Zulkifli Yusop berkata sekarang adalah masa untuk negara ini mewujudkan sistem pengurusan banjir seperti yang dibangunkan oleh Jepun itu.

pic-5

"Banjir akan datang dijangka lebih besar dengan kesan yang lebih teruk jika tiada pelaburan untuk menyediakan struktur mitigasi. Kelantan merupakan satu-satunya negeri (selain Wilayah Persekutuan) yang masih tidak mempunyai empangan, sama ada untuk kawalan banjir atau bekalan air, dan fasiliti ini perlu dibina di bahagian hulu lembangan.

"Di bahagian hilir pula boleh dibina struktur tebatan banjir seperti  tembok banjir  atau penghadang banjir  di sepanjang sungai yang berlaku limpahan air banjir. Malah, pam atau kolam takungan dan terusan lencongan  juga boleh dipertimbangkan," katanya.

SESUAIKAN SISTEM JICA DENGAN SITUASI TEMPATAN

Dekan Fakulti Biosumber dan Industri Makanan di Universiti Sultan Zainal Abidin Prof Dr Hafizan Juahir berkata Malaysia boleh menerima guna sistem yang dibangunkan oleh JICA namun perlu disesuaikan dengan keadaan tempatan.

"Antara ciri-ciri yang boleh diterima guna ialah perancangan berasaskan data dengan menggunakan pemodelan komputer dan analisis data untuk meramalkan banjir, mengkaji punca dan merancang mitigasi.

"Infrastruktur bersifat inovatif seperti membina terowong bawah tanah 'Tokyo Flood Tunnel' untuk mengalihkan air ke kawasan selamat, Malaysia boleh membina infrastruktur serupa di bandar-bandar utama seperti Kota Bharu, Kelantan dan Kuala Terengganu, Terengganu.

"Selain itu, Malaysia perlu melabur dalam kajian saintifik untuk memahami punca banjir unik di kawasan pantai timur Semenanjung termasuk perubahan iklim dan urbanisasi,” katanya.

pic-4

Beliau turut mengesyorkan pihak berwajib memanfaatkan kecerdasan buatan (AI) untuk membuat ramalan banjir dengan lebih tepat serta menggunakan sensor bagi mengesan paras air sungai dan saliran agar amaran dapat disalurkan pada masa nyata kepada pihak bertanggungjawab.

Haliza pula berkata sistem pemetaan risiko juga boleh diwujudkan dengan menggunakan teknologi satelit dan Sistem Maklumat Geografi atau GIS, seperti Peta Risiko Banjir Jepun yang memaparkan zon risiko berdasarkan jumlah taburan hujan dan potensi limpahan sungai.

"Jepun berjaya mengurangkan impak banjir melalui pendidikan dan latihan berterusan kepada rakyatnya tentang cara menghadapi bencana, justeru Malaysia boleh memperkenalkan kempen kesedaran bencana serta pendidikan kepada komuniti tentang langkah-langkah keselamatan dan pelan pemindahan," tambah beliau.

Pada 3 Dis lepas, Perdana Menteri Datuk Seri Anwar Ibrahim berkata kerajaan akan meneliti cadangan daripada hasil kajian JICA untuk membina tebing tinggi di semua kawasan pantai bagi mengatasi masalah banjir di seluruh negara.

Katanya, cadangan yang pernah dibangkitkan sekitar 20 tahun lepas itu boleh diusahakan selepas projek Rancangan Tebatan Banjir (RTB) di seluruh negara selesai dilaksanakan.

Anwar berkata kerajaan telah memperuntukkan hampir RM15 bilion bagi projek RTB di seluruh negara sebagai ikhtiar mengawal masalah banjir, selain menggunakan teknologi terkini bagi meramal cuaca untuk dimaklumkan kepada rakyat.

Bagaimanapun beliau sedar langkah-langkah tersebut masih tidak mencukupi.